Związki chemiczne określane mianem dioksyn są jednym z liczących się źródeł zanieczyszczeń środowiska. Należą one do trójpierścieniowych związków aromatycznych powstających między innymi, jako produkt uboczny przy produkcji niektórych herbicydów. W artykule na podstawie dostępnego piśmiennictwa przedstawiono źródła środowiskowe dioksyn ich przemieszczanie się i przemianę w środowisku w tym także zagrożenia endemiczne dioksynami związane z produkcją
chemiczną. Ze względu na wszechobecność dioksyn w środowisku człowieka, wynikających z działalności przemysłowej i rolniczej (środki ochrony roślin), całkowite wyeliminowanie narażenia ludzi na dioksyny jest praktycznie niemożliwe.
DIOKSYNA – toksyczny związek chemiczny, obcy i szkodliwy dla żywych organizmów, który dostaje się do środowiska naturalnego wskutek działalności produkcyjnej człowieka lub z odpadami np.: z przemysłu metalowego, papierniczego, czy z odpadami szpitalnymi.
Polichlorowane dibenzo-p-dioksyny i polichlorowane dibenzofurany są trójpierścieniowymi związkami aromatycznymi. Dioksyny powstają jako produkt uboczny przy produkcji herbicydów. Do najbardziej znanych dioksyn należy 2,3,7,8-TCDD, która była składnikiem defoliantu o nazwie „Agent Orange” stosowanego przez armię amerykańską w czasie wojny w Wietnamie. Weterani tej wojny występowali ze skargami, że niektóre zaburzenia zdrowotne i wady wrodzone u ich
potomstwa były spowodowane narażeniem na dioksyny podczas służby w Wietnamie. Problem dioksyn stał się ponownie aktualny w 1976 roku, kiedy w wyniku reakcji egzotermicznej przy syntezie 2,4,5-trichlorofenolu w jednej z fabryk w Soveso we Włoszech, nastąpiła emisja do atmosfery dużej ilości dioksyn, ze skażeniem obszaru miasta. U narażonych pracowników fabryki obserwowano występowanie trądzika chlorowego, obwodowej neuropatii, hypercholesterolemii
i porfirii wątrobowej.
ŹRÓDŁA ŚRODOWISKOWE DIOKSYN
- Opady atmosferyczne (emisja szkodliwych gazów).
- Ścieki przemysłu tekstylnego i skórzanego.
- Przemysł metalowy.
- Spalanie odpadów szpitalnych.
- Pralnie chemiczne.
- Ruch uliczny (ścieranie opon i gazy spalinowe).
- Przemysł papierniczy.
- Środki impregnacji drewna.
- Środki ochrony roślin.
- Produkcja chloru przy użyciu elektrod grafitowych.
- Produkcja miedzi.
DZIAŁANIE TOKSYCZNE NA ZWIERZĘTA
- hepatotoksyczne – hepatomegalia w wyniku hiperplazji i hipertrofi i komórek wątrobowych;
- porfiria – narastanie poziomu porfiryn w wątrobie, nerkach, śledzionie oraz zwiększone ich wydalanie z moczem. Wzmożona synteza kwasu aminolewulinowego (ALA).
Wzrost wydalania koproporfiryn;
- wpływ na układ odpornościowy – atrofia obwodowych
węzłów chłonnych, śledziony i grasicy. Spadek poziomu
przeciwciał;
- działanie rakotwórcze – wzrost guzów łagodnych i złośliwych w narządach (w wątrobie, płucach, tarczycy, układzie limfatycznym;
- działanie hormonalne – zaburzenia cyklu, zahamowanie owulacji.
DZIAŁANIE TOKSYCZNE DIOKSYN NA ORGANIZM
CZŁOWIEKA
- działanie toksyczne na skórę powoduje powstanie trądzika chlorowego charakteryzującego się zaburzeniem w budowie i czynności gruczołów łojowych skory z hiperplazją i hiperkeratozą naskórka. Na twarzy i małżowinach usznych stwierdza się nieregularnie wyniosłą powierzchnię skóry ze zgrubieniami i stwardnieniami, wywołanymi przez liczne zaskórniki z zaczopowaniem masami rogowymi ujść mieszków włosowych;
- działanie hormonalne – prowadzi do zmian poziomu hormonów tarczycy z następowym upośledzeniem rozwoju sprawności psychomotorycznej z podwyższonym poziomem hormonu TSH; u osób narażonych zawodowo na ekspozycję dioksynową;
- działanie rakotwórcze – wśród pracowników zawodowo narażonych na dioksyny (produkcja herbicydów, awarie chemiczne) obserwuje się, spowodowane aberracją chromosomów, zwiększone ryzyko zgonu z powodu nowotworów (chłoniak, mięsak, nowotwory płuc, nowotwory przewodu pokarmowego).
W przypadku kobiet w ciąży bardzo niebezpieczne, zwłaszcza w pierwszych 3 miesiącach ciąży – jest przenikanie przez łożysko czynników teratogennych, prowadzących do obumarcia zarodka lub wykształcenia się wad rozwojowych.
Należą do nich obok niektórych leków, alkoholu, także trucizny środowiskowe w tym metylortęć i dioksyny. Ze względu na wszechobecność dioksyn w środowisku człowieka, wynikających z działalności przemysłowej, i rolniczej (środki ochrony roślin), całkowite wyeliminowanie narażenia ludzi na dioksyny jest praktycznie niemożliwe. Kontrola narażenia na zatrucie dioksynami – ma na celu ocenę ryzyka wystąpienia niekorzystnych skutków zdrowotnych wynikających z narażenia na te związki i powinna być skoncentrowana na redukcji emisji dioksyn do środowiska i zaniechania procesów technologicznych będących źródłami ich powstawania.
Dodaj komentarz
Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.